Jedan kraj u Beogradu odiše naizgled tišinom, spojem bogatstva, elegancije i neke olinjale gospoštine, to je kraj koji spaja i Jovanku Broz, i Peka Dapčevića, i Karađorđeviće, i Slobodana Miloševića, i Zorana Đinđića, i estradne zvezde, i sportiste, i kriminalce, i one koji nemaju da plate komunalije za svoje vile u kojima su živeli njihovi preci. Zove se Dedinje. Tuda se kreću vozila sa zatamljenim staklima, ima mnoštvo sigurnosnih kamera i ambasada. Tamo je teško kretati se pešice. Istorija se preliva u potocima.
A upravo ta istorija, koja je ponekad i literarna forma, kaže da je, pre nego što je gušće naseljeno, Dedinje bilo prekriveno vinogradima, voćnjacima i njivama. U prošlosti se pominju imena Dedija, Mala Dedija i Dedina. Postoje različita mišljenja o poreklu toponima Dedinje. Po jednoj teoriji, toponim potiče od naziva “dede”, koji se davao starešini tekije, muslimanskog manastira. Prema turskom popisu iz 1560. godine, jedna od beogradskih tekija je upravo ovde imala svoje vinograde. Ipak, verovatnije je da je poreklo srpsko, sa značenjem “dedino brdo”. Širenje naselja je počelo posle Prvog svetskog rata, a intenziviralo se tokom izgradnje dedinjskih dvorova porodice Karađorđević u periodu od 1924. do1936. godine. Mnogi imućni Beograđani, kao što su industrijalci, bankari, trgovci i političari, gradili su raskošne letnjikovce, a posle su podizali i porodične vile.
Dedinje je jedan od najlepših i najšumovitijih delova Beograda. Naselje uglavnom čine privatne kuće, među kojima je nekoliko desetina predratnih vila izuzetne vrednosti. Na obodima naselja i duž glavnih ulica izgrađene su savremene stambene zgrade nakon Drugog svetskog rata. Tamo se nalaze arhitektonske lepotice građanskog Beograda. Poseban turistički izazov su Muzej istorije Jugoslavije i dvorski kompleks Karađorđevića. Oba mesta godišnje poseti više hiljada ljudi. Kuća cveća, mesto na kojem je sahranjen nekadašnji predsednik SFRJ Josip Broz Tito, otvorena je za posetioce 1982. godine i od tada je kroz nju prošlo oko 20 miliona ljudi.
Topčidersko brdo i Dedinje verovatno danas ne bi bili ono što jesu da jednog lepog dana kralj Aleksandar Karađorđević nije došao na ideju da podigne vlastitu vilu. Merkao je merkao i shvatio da je za dvorac kao stvoreno “mesto više Topčidera”, s pogledom na “divnu i sočnu šumu na Košutnjaku”, Rakovičku kotlinu, Kneževac i “plavu” Avalu, ali i na ceo Beograd, Zemun i modro pozađe Fruške gore.
Tokom 60-ih godina prošlog veka, deca komunističkih funkcionera sa Dedinja bitno su obeležila ne samo život na brežuljcima opštine Savski venac već i mnogo širi geografski prostor. Kroz bivšu Jugoslaviju širili su se i mirisi i ukusi, dobar zvuk je dopirao baš sa ovih prostora. Bilo je i ozbiljnih artikala za izvoz. Jedna od najpoznatijih svetskih umetnica današnjice, Marina Abramović, inače unuka srpskog patrijarha Varnave, odrasla je na Dedinju u partizanskoj porodici.
Rokenrol, opijum i hašiš stigli su sa samo nekoliko meseci zakašnjenja i u Beograd, a prva opština u kojoj će se sve to pomešano konzumirati i gde će se dešavati najdekadentnije zabave bila je Savski venac. Glasine o čuvenim žurkama u dedinjskim baštama koje je obezbeđivala narodna milicija širile su se još 60-ih godina Beogradom, izazivajući podozrenja ostatka gradske omladine. Dedinjske heroine, sestre Maja i Mira Mijatović, inače kćerke prvog predsednika SFRJ posle Tita – Cvijetina Mijatovića, dugo godina su bile san gradskih frajera. “Sex, drugs, rock’n’roll” životni stil pokosio je sestre Mijatović krajem 80-ih, u godinama u kojima će deo dedinjskog krema završiti na beogradskim grobljima, dok će pojedinci sa srpskog Beverli Hilsa spas potražiti kao monasi srpskih manastira.
Ostala je legenda koju niko neće moći da pokosi. Ostala je i mogućnost, dok obilazite Dedinje, da razgovarate sa duhovima prošlosti, da oko vas plešu najuzbudljivije istorijske slike i da posle toga sednete u neku od retkih preostalih starinskih kafana, ili pak u neki fensi restoran, i da, dok čekate konobara, pomislite: “Baš je ovo uzbudljiv kraj. Doći ću opet.”
Kralj Aleksandar je posle ženidbe s Marijom Rumunskom 1922. godine odlučio da izgradi letnjikovac na Dedinju. Dvor je još bio u izgradnji kada je kralj namerio i da svakom od trojice sinova izgradi apartman na posebnom spratu, kao i sobe za vaspitače i dva apartmana za goste. To je današnji Beli dvor, kako ga je nazvao knez Pavle. Izgradnja je započeta 1934. godine, kada je završen Stari dvor. Ali kralj, koji je u oktobru te godine ubijen u Marseju, nije dočekao da uživa u svojim kućama.
Autor: Aleksandar Đuričić
Foto: Ivana Veličković