O džezu se ne priča, o njemu je mnogo napisano, ali, realno, najbolje je kada se sluša. Uz džez može i da se plače i da se raduje u sebi, da se pleše na vrhovima prstiju, gleda širom otvorenih očiju i upija emocija koja prolazi kroz kožu.
Džez je specifičan muzički pravac, nastao je krajem XIX veka u Nju Orleansu, ima korene u afričkoj tradicionalnoj muzici. Prvenstveno je bio narodna muzika porobljenog crnačkog naroda u Americi, da bi vremenom dobio status umetničkog pravca i postao osnova bluz i rokenrol muzike. Kako se baš desilo da Nju Orlenas postane kolevka ovog zvuka, odgovor na ovo pitanje treba pre svega tražiti u njegovom geografskom položaju – nalazi se na ušću reke Misisipi u Meksički zaliv i bio je jedna od najvećih luka u koju su uplovaljavali brodovi koji su prevozili porobljen afrički narod. Afrička tradicionalna muzika, pod uticajem lokalnog folklora i muzike, izvođena na evropskim instrumentima se nazivala džez.
Foto: Beogradski Jazz festival, Stanislav Milojković
Kada je dvadesetih godina prošlog veka otkriven radio-aparat, za džez je samo nebo bilo granica.
Tada je najpopularnija bila Besi Smit, koja je nosila titulu “kraljice bluza”, ali je kao većina iskonskih diva imala nesrećan kraj – poginula je u saobraćajnoj nesreći 1937. godine. U vreme prohibicije, džez je doživeo svoj procvat, u klubovima gde se krišom točio alkohol, slušao se džez.
Bitnu ulogu je imao i Luis Armstrong, čija je improvizacija uticala na mnoge velikane džeza poput Kab Kaloveja, Dizi Gilespija, Bing Krozbija, da bi se stil proširio na vokaliste poput Ele Ficdžerald i Bili Holidej.
Imao je džez svojih teških momenata, kada je 1971. godine preminuo jedan od najuticajnijih džez muzičara Luis “Sačmo” Armstrong, činilo se da je sa njim premunio i džez. Ali 1983. godine, pojavom kompakt-diskova, javila se nova nada. Sa ploča se na diskove presnimava džez i razne kompilacije sa ovom vrstom muzike bivaju puštene u prodaju.
Priča o srpskoj džez sceni počiva na umetnicima iz Srbije koji su svoje karijere izgradili u inostranstvu. Pored legendarnih džez internacionalaca, Duška Gojkovića i Stjepka Guta, tu je i mlađa zvezda, pijanista Bojan Zulfikarpašić (Bojan Z), koji od 1988. godine živi i radi u Francuskoj.
Uslovi za ozbiljniji razvoj domaće scene, kako u autorskom, tako i u interpretativnom smislu, ukazali su se tek po okončanju Drugog svetskog rata. Filmovi Mladić sa trubom, Serenada u dolini sunca i Bal na vodi trajno su uticali na posleratne generacije. Naš poznati džez bubnjar Lazar Tošić je jednom prilikom izjavio da ga je upravo kao umetnika i formirao film Bal na vodi.
Foto: Beogradski Jazz festival, Stanislav Milojković
Svakako jedan od krucijalnih događaja, kada je reč o domaćoj džez muzici, je osnivanje Zabavnog orkestra Radio Beograda 1948. godine, koji je 1954. godine, kada su ga napustili gudači, prerastao u Džez orkestar Radio Beograda. Godinama su značajnu ulogu u vođenju ovog orkestra imali Vojislav Simić i Zvonimir Skerl. Svaki bolji džez muzičar na ovim prostorima je svoje prve korake napravio upravo u ovom orkestru.
Beograd i danas ima odlične klubove u kojima se svira džez. Pomenuću samo “Pticu”. Ali ono što je svakako za preporuku , a mogla bi biti i svojevrsna muzička igra – treba loviti bilo koji nastup neponovljivog Duška Gojkovića. Ovde dolazi povremeno i svira fantastično. Ja sam do sada ubeležio tri recke.
I naravno, tu je i Beogradski džez festival koji je već postao opšte mesto dobrog zvuka. Tu se zaista džezira.
Nema zime za džez, pred nama su i jesen i zima džeza.